Knausgård tijdens Writers Unlimited 2015

Freedom of speech vraagt om courage en tolerance, betoogde de Noorse auteur Karl Ove Knausgård vanachter zijn grijze gordijntjes. Foto ©Mylène Siegers

Society is een regelmatig terugkerende rubriek van schrijfster Vera de Jonckheere en mij in de krant
Den Haag Centraal.

15 januari 2015

Writers Unlimited 2015, twintigste editie in Theater aan het Spui
De Engelstalige openingsavond van het twintigste Writers Unlimited Festival stond in het teken van Freedom of speech and the power of the word. Een thema dat na ‘Parijs’ meer dan ooit voorpaginanieuws en wereldwijd onderwerp van gesprek vormt.

Na de wonderschone muzikale aftrap door het Bulgaarse Pauni Trio en introductie door festivaldirecteur Ton van de Langkruis betrad de Noorse auteur Karl Ove Knausgård het podium. PEN, de internationale organisatie ter bevordering van de literatuur en de vrijheid van meningsuiting, nodigde hem uit voor de openingsrede. Een goede keuze. De bestsellerauteur geeft in zijn duizenden pagina’s tellende zesdelige autobiografische werk Mijn strijd – ‘Min kamp’- volledig openheid van zaken. De volgens de Noorse Elle in 2010 meest sexy man kwam op met zijn karakteristiek sombere Winden-waaien-om-de-rotsenblik, vele velletjes papier knisperend in zijn vingers. Paradoxaal en gecompliceerd, noemde hij de taak van de schrijver; vroeg of laat loopt iedere kunstenaar tegen de grenzen van de vrijheid aan.

Boodschappen
Als auteur deinst Knausgård nergens voor terug. Schier grenzeloos doet hij in Vader verslag van de wijze waarop hij koffie zet en hoe vaak op een dag; iedere regenbui legt hij vast, iedere traan die hij plengt en elke gevoelige snaar die bij hem wordt geraakt. Even onbevangen minutieus doet hij verslag van aankopen bij de supermarkt nabij de rivier de Otra. Een ingekorte blik op zijn boodschappenlijstje: ‘Jif (nog geen Cif in Noorwegen?) voor de badkamer, Jif voor de keuken, Ajax allesreiniger, Ajax glasreiniger, bleekwater, groene zeep, Mr Muscle voor extra lastige vlekken, ovenreiniger, meubelreiniger, staalwol, sponzen, keukendoekjes en dweilen, twee emmers en een bezem (….).’ Ook de aanschaf van aardappels, bloemkool en kant-en-klare gehaktballen voor het avondmaal, met een paar biscuitjes bij de koffie toe geven de Nederlandse lezer een gevoel van verbondenheid: de Hollandse pot is internationaler dan tot nu toe aangenomen.

Beledigend
Hij kreeg vele familieleden op zijn nek met zijn naar hun mening beledigende werk, maar provocatie lijkt niet de drijfveer van Knausgård – in zijn werk noch in zijn optreden naar buiten. Ooit kocht hij Mein Kampf om het in het vliegtuig te lezen, maar bedacht later dat het not done zou zijn om het abjecte werk in het openbaar te lezen. Freedom of speech vraagt om courage en tolerance, betoogde hij vanachter zijn grijze gordijntjes. Aan de auteur de taak om beide elementen te wegen. Een zware verantwoordelijkheid in onze tijd waarin uitingen via internet alle wind- en uithoeken van de aarde bereiken, met alle uiteenlopende interpretaties van dien.

Award
De Award for Freedom of Expression van PEN en Oxfam Novib werd vervolgens uitgereikt aan de Soedanese Abdel Moneim Mohammed Rahamtalla, het Iraanse echtpaar Zhila Bani Yaghoub en Bahman Ahmadi Amouee en de Libische Razan al-Maghrabi. De laatste was als enige in staat haar prijs in ontvangst te nemen.

Het discussiepanel onder leiding van auteur arabist Petra Stienen was in allerijl uitgebreid met de Amerikaanse cartoonist Leela Corman. Haar observatie klonk bijna als satire: ‘Wie geen geld heeft in Amerika, heeft geen invloed. Dus maakt het niet uit wat ik beweer.’ De ervaringen van de andere schrijvers zijn minder vrijblijvend. Mano Bouzamour werd op de dag van publicatie van zijn debuut De belofte van Pisa, uit het ouderlijk huis in Amsterdam gezet. Zijn mooiste dag tevens de verdrietigste. De Indonesische Dinar Rahayu raakte haar baan kwijt na haar roman over sadomasochisme en transseksualiteit. De Nederlandse schrijver Mohammed Benzakour verlichtte het debat door te melden dat hij als hobby bijen houdt waarmee hij via pain and pleasure – de bijensteek en de honing – een bruggetje uitwierp naar buurvrouw Rahayu. De twee vervielen in een warm onderonsje. De kracht van het thema van Writers Unlimited: interesse in de cultuur van de ander, overtuigend in beeld gevangen.

Vera de Jonckheere