première van documentaire ‘Spinoza, een vrije denker’

Documentairemaker Robin Lutz ©Mylène Siegers

Society is een regelmatig terugkerende rubriek van schrijfster Vera de Jonckheere en mij in de krant
Den Haag Centraal. 

16 september 2015

Pathé Buitenhof viert première van ‘Spinoza, een vrije denker’ door Robin Lutz

De première van Robin Lutz’ documentaire ‘Spinoza, een vrije denker’ werd omlijst door een bruisende ontvangst vooraf en een lange, feestelijke nazit. Geanimeerd gonsden de gesprekken door het sfeervolle café van het monumentale pand. We dromden samen, vol verwachting voorafgaand aan de boeiende film en diep onder de indruk en verrast na de vertoning ervan.

Wat een actualiteit schotelt Spinoza ons dankzij Lutz vanuit de 17^e eeuw voor! Menigeen verzuchtte dat de moedige vrijdenker Spinoza onze 21^e eeuw met al zijn nijpende thema’s aanmerkelijk zou weten te verlichten. Met gevaar voor eigen leven kwam hij tegen de stroom in tot baanbrekende inzichten. Alle mensen zijn gelijk; iedereen dient de vrijheid te hebben om te geloven, te denken en te zeggen wat hij (m/v) wil. En Heilige Boeken zijn, hoe belangrijk ook, mensenwerk. Veroordeel elkaar niet, maar probeer te begrijpen. Helaas, Baruch (Bento) de Spinoza is al sinds 1677 niet meer onder ons, maar gelukkig nog wel altijd een beetje van ons. Het huis waarin hij vanaf 1669 aan zijn beroemde Ethica werkte, staat aan de Haagse Paviljoensgracht 72-74. Zijn graf bevindt zich in De Nieuwe Kerk aan het Spui.

Burgemeester van Spinozastad
In zijn welkomstwoord prees Burgemeester Jozias van Aartsen het doorzettingsvermogen van filmmaker Lutz die onze stad een wereldpremière bezorgde met de eerste bioscoopfilm over de misschien wel grootste filosoof aller tijden. Een eerdere poging van Joris Ivens met een script door Theun de Vries strandde in de jaren vijftig van de vorige eeuw. Van Aartsen’s ambtsketting glansde tijdens zijn speech alsof hij uit louter Spinozapenningen bestond. Voor ons stond de burgemeester van Den Haag Spinozastad: “Hier in Den Haag voltooide hij zijn magnum opus, Ethica en begon hij aan zijn (onvoltooide) Tractatus politicus.” In een boeiend betoog koppelde hij vroegmoderne filosoof Spinoza, die in democratie de meest natuurlijke en redelijke regeringsvorm zag, aan onze internationale stad van recht en vrede. “Den Haag draagt Spinoza’s opvatting uit dat het doel van politiek de vrijheid is.” De Amerikaanse president Franklin Delano Roosevelt echode als het ware Spinoza’s opvattingen toen hij in 1941 de Vier Vrijheden formuleerde. Vrijheid van meningsuiting, vrijheid van godsdienst en vrijwaring van vrees en van gebrek. De doodstille zaal kreeg de alles overstemmende rampzalige beelden op het netvlies over hoe de vier vrijheden dagelijks met voeten worden getreden.

Educatief
Directeur Pathé Nederland, Lauge Nielsen, bracht de blijde boodschap dat ‘Spinoza, een vrije denker’ in dertien theaters van Pathé vertoond wordt. De film past in de samenwerking van bioscoopketen Pathé met scholen, die voor een speciaal tarief met klassen naar educatieve films komen kijken.

Lutz heeft Spinoza en zijn gedachtegoed geëerd en nieuw leven ingeblazen met een fraai vormgegeven, tot diep nadenken stemmend monument, dat toegankelijk is voor een breed publiek. Hij op zijn beurt werd in Pathé geëerd met de Spinozapenning die in hem een waardig drager heeft gevonden. Geholpen door bruisende spiritualiën flitste een rare observatie door het brein over een andere documentaire die zojuist in première ging. Under the influence, over Keith Richards van de Stones. Zo onvergankelijk en immens populair als deze gitarist nu oogt: er zal over driehonderd jaar geen Richardspenning worden uitgereikt. Op zekâhs.

Gelukzoeker
Wij stapten nachtelijk Den Haag in, gesterkt in de overtuiging dat het woord gelukzoeker nooit meer met een negatieve connotatie mag worden gebruikt. Niets waardevoller dan de zoektocht naar geluk. En dan niet in een gammel bootje op ruwe zee maar met behulp van het stabiele vliegdekschip van de ratio. Het goede voorbeeld werd ons ruim driehonderdvijftig jaar geleden al gegeven. “Redelijk en hygiënisch denken”, zoals Robin Lutz het vorige week in deze krant in gesprek met Bert Jansma verwoordde, “door de filosoof van het geluk Spinoza.”

Vera de Jonckheere